Doğum kontrol hapları, tıbbi terim olarak “oral kontraseptifler (OKS)” olarak adlandırılır ve ağızdan alınan gebelik önleyici ilaçlar olarak bilinir. Doğum kontrol hapları, yumurtlamayı engellemenin yanı sıra çeşitli başka mekanizmalarla gebelik riskini azaltır.
Bu ilaçlar, rahim ağzı salgısının kıvamını artırarak spermlerin rahme geçişini zorlaştırır, rahim içi dokusunu (endometrium) incelterek döllenmiş yumurtanın rahme yerleşmesini engeller ve tüplerin hareketliliğini azaltır. Tüm bu etkiler, doğum kontrolünü etkili bir şekilde sağlar.
Doğum kontrol haplarının en yaygın kullanılan türleri, östrojen ve progesteron hormonlarını içeren kombine haplardır (kombine oral kontraseptif, KOK). Bu ilaçlar, genellikle 21 gün boyunca günde bir hap şeklinde kullanılır ve ardından 7 gün ara verilir. 8. günde yeni bir kutuya başlanır. Ara verilen dönemde adet kanaması meydana gelebilir veya gelmeyebilir, ancak yeni kutuya 8. günde başlamak önemlidir.
Doğum kontrol haplarının koruyucu etkisinin oluşabilmesi için ilk kutunun adetin ilk beş günü içinde kullanılması gerekir. Ancak, aşağıdaki durumlarda doğum kontrol hapları kullanılmamalıdır:
- Mevcut veya geçirilmiş atardamar (kalp krizi, inme) veya toplardamar iltihabı (tromboflebit, tromboemboli) durumları
- Şüpheli veya tanı konmuş meme veya rahim kanseri durumları
- 35 yaş ve üzeri kadınlarda sigara içme alışkanlığı
- Karaciğer hastalığı
- Gebelik şüphesi
- Nedeni belirsiz vajinal kanamalar
- Migren, yüksek tansiyon, şeker hastalığı, depresyon, epilepsi, safra kesesi hastalığı, orak hücreli anemi, geçmişte sarılık geçirme, SLE (Sistemik lupus eritematosus) hastalığı veya yüksek trigliserid seviyeleri gibi diğer sağlık sorunlarının bulunması
Doğum kontrol haplarının gebeliği önlemenin yanı sıra bir dizi başka faydası da bulunur. Kombine oral kontraseptifleri kullanan kadınlarda şunlar gözlemlenebilir:
- Rahim, yumurtalık ve kalın barsak kanseri riski azalır.
- İyi huylu meme hastalıkları (fibroadenom, fibrokistik hastalık) riski azalır.
- Dış gebelik riski azalır.
- Endometriozis şikayetleri azalır.
- Fonksiyonel yumurtalık kistleri riski azalır.
- Pelvik inflamatuar hastalık riski azalır.
- Adet kanamaları düzenlenir, süresi ve miktarı azalır.
- Adet ağrıları (dismenore) azalır.
- Akne ve anormal tüylenme azalır.
- Kansızlık riski azalır, demir eksikliği anemisi riski azalır.
- Kemik yoğunluğu artar, kemik erimesi riski azalır.
Doğum kontrol hapları, bu avantajları sağlarken dikkatli bir şekilde kullanılmalı ve özellikle yukarıda belirtilen risk faktörleri göz önünde bulundurularak doktor gözetiminde kullanılmalıdır.
